ایرج راد: امیرکبیر و وزیرمختار بهترین کارهایم هستند - بالیو

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، ایرج راد بازیگر پیشکسوت تئاتر، تلویزیون و سینما تا به حال نقش های بسیاری را ایفا نموده است و با وجود گزیده کاری و تمرکز عمده فعالیت هایش بر تئاتر و هنر نمایش، تا به امروز در فیلم ها و سریال های ماندگاری جلوی دوربین رفته است که از جمله آن ها می توان به ایفای نقش در فیلم های سینمایی همچون جای او دیگر خالی نیست، جعفرخان از فرنگ برگشته، گردباد، دایره مینا، پستچی، اجاره نشین ها، شمعی در باد، سهراب تا سهراب، نصف جهان و، چون ابر در بهاران اشاره نمود.

ایرج راد حضور فعالی در حوزه تئاتر دارد و در تئاتر هایی همچون پلکان، رودکی، رویا های رام نشده، قصه تلخ طلا، نوبت دیوانگی، ابراهیم توپچی و آقای بیک، سربازها، مرده های بی کفن، مروارید، دکتر فاستوس، آی با کلاه آی بی کلاه، مردی که مرده بود و خود نمی دانست، سیاه زنگی مرد فرنگی، سیاوش بر باد، بازرس، لبخند باشکوه آقای گیل و... روی سن رفته است.

البته بد نیست بدانید این بازیگر پیشکسوت در ابتدای راه حضور پررنگی هم در رادیو داشته و چندین سال در این عرصه برنامه داشته است.

این بازیگر توانمند در کنار همه کار هایی که انجام داده، در سریال های متعددی نیز حضور داشته که می توان تلفن مشترک، گم شده، دستی بر آتش، راهی به سوی خانه، دختران حوا، سال های مشروطه، مدار صفر درجه، گارد ساحلی، مزرعه کوچک، افسون، بازی زندگی و فاکتور هشت را مثال آورد. اما در کنار همه اینها، وقتی نام این بازیگر به میان می آید، بسیاری از مردم برایشان یاد و خاطره سریال امیرکبیر زنده می گردد. ایرج راد یکی از ماندگارترین نقش آفرینی هایش را در سریال امیرکبیر و در قالب کاراکتر ناصرالدین شاه قاجار به ثبت رسانده است که این شب ها بازپخش آن نیز از شبکه آی فیلم پخش می گردد. همین موضوع بهانه ای شد تا گفت وگویی با این بازیگر داشته باشیم:

** جناب آقای راد، سال ها از فراوری و پخش مجموعه ماندگار امیرکبیر و ایفای نقش ناصرالدین شاه توسط شما در این سریال می گذرد. آن موقع که حدود 35 سال از آن می گذرد، سریال امیرکبیر چه جذابیت ها و چالش هایی برایتان داشت؟

-از نگاه من نقش های تاریخی به دو دسته تقسیم می شوند. برخی از آن ها برای بینندگان نزدیک هستند و برخی هم دور هستند. منظورم این است که مثلاً شخصیتی مانند ناصرالدین شاه برای مردم آشنا است. چون مردم درباره این شخصیت در تاریخ خوانده اند و عکس هایی هم از او موجود است، اما برخی از شخصیت ها زیاد برای مردم آشنا نیستند. این افراد مربوط به گذشته های دورتر هستند و عکسی هم از آن ها وجود ندارد.

بازی کردن شخصیت های دسته اول که برای مردم آشنا هستند، نسبت به دسته دوم متفاوت تر است. برای ایفای نقش های تاریخی که برای بیننده آشنا هستند، بازیگر باید شناخت بیشتری نسبت به حال و هوای شخصیت داشته باشد. من باید نسبت به آنچه که در دوره های مختلف زندگی ناصر الدین شاه وجود داشت، دقت بیشتری می کردم، به خصوص باید بر اتفاقاتی که در دوران صدارت امیرکبیر برای ناصرالدین شاه پیش آمده بود، متمرکز می شدم. زمانی که ناصرالدین شاه به سلطنت می رسد، جوانی است که پختگی لازم را در زمینه سیاسی ندارد.

با وجود اینکه زیر دست امیر کبیر بزرگ شده و او را پدر خودش می داند، اما تحت تأثیر مسائل سیاسی ایران و حرف های خانواده سلطنتی و مادرش قرار می گیرد و اقدام به کاری می نماید که بعد به زودی پشیمان می گردد، ولی دیگر سودی ندارد.

آن موقع هم من برای نزدیک شدن به شخصیت ناصرالدین شاه سعی کردم در خود تاریخ و حواشی آن تحقیق کنم تا بتوانم لحظات مختلف و حس های متفاوت او را درک کنم. رخداد های تاریخی معمولاً یک نوع شیرینی خاصی دارند. شخصیت ناصرالدین شاه نیز در این سه سال و هفت ماه که مربوط به صدرات امیرکبیر است، یک سری پیچیدگی ها و مسائل خاص عاطفی، روحی و روانی دارد که برایم جالب بود. اگرچه او به لحاظ سیاسی خام است، اما شعر می گوید و نگاه عاطفی به جهان دارد. از طرف دیگر باسواد است و زبان فرانسه می داند. این شخصیت در موقعیت های مختلف قرار می گیرد و مجبور می گردد تصمیماتی اتخاذ کند که جذاب است. به طور کلی هر چقدر نقش سخت تر باشد، جذابیت بیشتری برای بازیگر دارد.

**و البته امیرکبیر همچنان یکی از سریال های پرمخاطب تلویزیون است که حتی بازپخش آن هنوز هم مخاطبان بسیاری دارد.

-بله، خوشبختانه من تا به حال بازخورد منفی درباره این سریال از طرف اهالی هنر یا مردم عادی نگرفتم. مردم دید مثبتی نسبت به ایفای نقش ناصر الدین شاه و در کل این سریال داشته و دارند. اینکه هر چند بار هم سریالی دوباره به روی آنتن تلویزیون می رود و پخش می گردد، ایده خوبی است، به ویژه اینکه کار ها به زبان های دیگر پخش می شوند و مخاطبان غیرایرانی با این آثار ارتباط می گیرند.

**اینکه نقش و حضور خودتان را با زبان دیگری در تلویزیون ببینید برایتان جذاب است؟ اصلا دوبله های این کار های این چنینی را می پسندید؟

-متأسفانه موارد کمی را که دیده ام. اما دوبله ها خوشبختانه به لحاظ کیفیت در سطح خوبی قرار دارند. فکر می کنم اظهارنظر دقیق را کسانی می توانند ارائه دهند که با آن زبان های مقصد آشنایی داشته باشند، اما به لحاظ تکنیکی دوبله های آی فیلم از شرایط خوبی برخوردار هستند. اینکه صدا روی نقش بنشیند موضوع مهمی است. باید انتخاب دوبلور به دقت انجام گردد که خللی در کار به وجود نیاید. به خصوص باید به ظرایف احساسی نقش توجه کرد. خوشبختانه دوبلور های خوبی در ایران داریم که کار های ماندگار زیادی را دوبله نموده اند.

**الان هنوز از خاطرات سریال تاریخی امیرکبیر در ذهنتان مانده است؟

-من قبل از اینکه بخواهم در پروژه امیرکبیر حضور داشته باشم و در این سریال قرارداد ببندم، قرار بود در کار دیگری حضور داشته باشم و بازی کنم. آنجا حتی تست گریم هم انجام داده بودم و کارهایم اجرا شده بود تا اینکه همان زمان آقای سعید نیکپور با من تماس گرفت و پیشنهاد بازی در سریال امیرکبیر را به من داد. من هم گفتم که قرار است در سریال دیگری بازی کنم که از قضا سریال میرزاکوچک خان و نقش اسماعیل بود، اما طی صحبت هایی که با آقای نیکپور داشتم، متقاعد شدم که در سریال امیرکبیر ایفای نقش کنم. بعد از آن هم برای تست گریم و تست لباس رفتم و وقتی کار تمام شد، متوجه شدم که چقدر برای حضور در سریال امیرکبیر آماده شده ام و به دوره تاریخی نزدیک شده ام. همه این سریال در مجموع برای من خاطره بود و جذابیت های زیادی در زمان خود داشت. آن موقع کار فراوری بسیار سخت تر از حالا بود و همه لحظات امیرکبیر برای من خاطره شده است. آن موقع تمام کوشش خود را کردم تا تمام فراز و نشیب های نقش و شخصیت ناصرالدین شاه را بدانم و آن ها را لمس کنم. برایم هم دلهره آور بود. بالاخره پیش از من استاد جمشید مشایخی در کار آقای حاتمی این نقش را ایفا نموده بود و پیشینه ذهنی نسبت به آن وجود داشت. اما با همه سختی هایش تمام شد و تنها خاطرات خوب آن باقی ماند.

**شما هم در سریال امیرکبیر نقش ناصرالدین شاه را ایفا کردید و هم در سریال سال های مشروطه به کارگردانی آقای ورزی. به نظرتان تفاوت این دو در کجا ها بود؟

-من هر دوی این نقش ها را می پسندم و برایم تفاوتی ندارند. در سریال امیرکبیر نقش جوانی ناصرالدین شاه را بازی کردم و بازه زمانی آن از شروع سلطنت ناصرالدین شاه تا زمان قتل امیرکبیر بود که در مجموع سه سال و هفت ماه به طول انجامید. اما در سریال سال های مشروطه دوران پیری و میانسالی ناصرالدین شاه را بازی کردم تا زمانی که ترور می گردد که از لحاظ زمانی 2 بخش کاملا جدا هستند و می توان گفت: اصلا ربطی به هم ندارند و کار تکراری به حساب نمی آمد.

ضمن اینکه در سریال امیرکبیر کلا فضا متفاوت بود. نوع متن ها کاملا فرق داشت و بخشی از جریانات تاریخی خاص مد نظر سازندگان بود و حتی دیالوگ ها و زبان سریال به گویش قجری نزدیک بود. اما در سریال سال های مشروطه ما شاهد سلطنت ناصرالدین شاه تا دوران مشروطه هستیم و پایه سریال نیز یک قصه دراماتیک است که خیلی ربطی به مسائل تاریخی ندارد. واقعیت این است که در دوران صدارت امیرکبیر، ناصرالدین شاه هنوز جوان است و تازه به پادشاهی رسیده است. او در ابتدای راه هنوز دست پرورده امیرکبیر است، ولی در نهایت به واسطه تسلط اطرافیان دستور قتل امیرکبیر را می دهد.

**به یادماندنی ترین سکانس ها در زمان ایفای نقش ناصرالدین شاه در سریال امیرکبیر و سال های مشروطه کدام بوده اند؟

-در سریال امیرکبیر که به نظرم آخرین ملاقات شاه و امیر بسیار جذاب بود و البته تاثیرگذار. در سریال سال های مشروطه هم لحظات مختلفی وجود داشت که ماندگار بودند. به عنوان مثال زمانی که شاه از امیرکبیر یاد می کرد و خاطراتش را مرور می کرد، در آن لحظات مخاطب بخش هایی از زندگی ناصرالدین شاه را می بیند که هنوز بابت مرگ امیرکبیر اندوه دارد و از بابت اشتباهی که نموده است، متأسف.

**سریال امیرکبیر در زمان خود بسیار پربیننده بود، امروز به نظر شما یک سریال برای اینکه جذاب و پرمخاطب باشد باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟

-برای این موضوع فاکتور های مهمی وجود دارد. اما مهم تر از همه این است که سریال باید بتواند با مردم و در حقیقت مخاطبانش ارتباط بگیرد و در این زمینه حرفی برای گفتن داشته باشد. در خصوص سریال های تاریخی هم باید بگویم که موضوع سریال های تاریخی باید طوری باشد و انتخاب گردد که نوعی آگاهی دهی از دوره مورد نظر برای مخاطبان ایجاد کند و بیننده بداند که آن موقع چه اتفاقی با چه مبنایی روی داد. به طور کلی، شخصیت های تاریخی همواره برای مردم جذابیت دارند و از آن ها استقبال می گردد و مردم چنین آثاری را می بینند. مخصوصا که لحظات زندگی خصوصی این شخصیت ها و سیاست هایی که در آن موقع وجود داشته، همواره برای مردم جذاب است و رمزآلودگی خاصی دارد که اگر درست به آن پرداخته گردد قطعا از جذابیت بسیار بالایی برخوردار خواهد بود. سریال های غیرتاریخی هم باید به گونه ای باشند که مردم با آن ها ارتباط بگیرند و با نگاه مخاطب بیگانه نباشند. سریال ها باید بتوانند از نظر زیباشناختی تأثیرات مثبتی روی بینندگان داشته باشند. هر اثری باید دارای ویژگی های خاص زیبایی شناختی باشد.

**آقای راد، نقشی هست که خودتان ایفا نموده باشید و تصور کنید که هیچ کسی بهتر از شما نمی توانست آن را ایفا نماید و شما بهترین انتخاب برای آن اثر باشید؟

-وقتی هر بازیگری نقشی را می پذیرد، در گام نخست حتماً آن نقش باید دارای ویژگی های قابل قبولی باشد. متن به لحاظ چارچوب یک اثر نمایشی باید خوب باشد. البته عوامل نیز مهم هستند. برخی وقت ها این پیش بینی ها کاملاً درست در می آید و گاهی اوقات هم نه. برخی اوقات هم شرایط بیشتر از حدی که شما انتظارش را دارید، با یکدیگر در هماهنگی قرار می گیرند. مواردی هم بوده که من احساس نموده ام همه چیز بر اساس پیش بینی اولیه پیش رفته و نقش خیلی خوب درآمده است و انتخاب درستی بوده ام.

**بهترین نقشی که تا به امروز ایفا نموده اید؛ از نگاه خودتان کدام بوده است؟

-همین نقش ناصر الدین شاه که فکر می کنم خیلی خوب درآمد و من انتخاب درستی برای آن بودم. نقشم در سریال وزیر مختار هم خیلی دوست داشتم، در کنار این ها در پناه تو و در قلب من هم خیلی خوب بود.

**ممنون از وقتی که در اختیار ما گذاشتید، به عنوان سوال آخر بفرمایید که الان مشغول چه کاری هستید؟

-در حال حاضر مشغول تمرین تئاتری به نام آقای اشمیت کیه؟ به کارگردانی سهراب سلیمی هستم.

آقای اشمیت کیه؟ نام نمایشی است که بناست دی ماه امسال در سالن عباس جوانمرد خانه تئاتر روی صحنه برود. کارگردانی این اثر را سهراب سلیمی بر عهده دارد و ایرج راد، شهره رعایتی، میثم رازفر و سینا خدابخشی بازیگران اثر تازه سهراب سلیمی هستند.

سلیمی پیش از این نمایش هایی، چون خرده جنایت های زن و شوهری، نوای اسرارآمیز، عشق لرزه و مهمانسرای دو جهان را به صحنه برده بود، سال 96 نمایش بوی خواب را در مجموعه تئاتر شهر اجرا کرد.

صبا علیزاده طراحی موسیقی، امیرحسین قدسی طراح صحنه، شهره رعایتی مشاور کارگردان و طراح لباس، رضوان عباسی منشی صحنه و معصومه علینژاد مدیر صحنه نمایش آقای اشمیت کیه؟ هستند.