جنگ کلامی درباره برجام و اینستکس؛ وقتی مسئله عمل به تعهدات زیر سایه مسائل فرعی قرار می گیرد - بالیو

به گزارش خبرنگاران، دولت آمریکا در ماه می 2018 از برجام به صورت یکطرفه خارج شد و ضمن نقض تعهدات خود، تحریم های جدیدی را علیه ایران اعمال کرد. کشورهای اروپایی برای جبران خروج آمریکا 11 تعهد و وعده به ایران دادند، که هرگز عملی نشدند.

مجموع وعده های اروپا به مکانیزم اینستکس خلاصه شد. اینستکس قرار بود تا به مکانیزمی مستقل از تحریم ها آمریکا تبدیل شود و جهت تجارت به ایران و اروپا را باز کند. اما این مکانیزم خود را ذیل تحریم های آمریکا تعریف کرده و عملا کاری از پیش نبرد.

اینستکس، مکانیزم اقتصادی یا جهتی برای خرید زمان؟

بعد از گذشت بیش از دو سال و نیم، و ناکارآمدی اینستکس، الان محرز شده است که این مکانیزم حربه ای برای خرید زمان و نگه داشتن ایران در توافق هسته ای بوده است. شرایط فعلی، گزاره دیگری را نیز تایید می کند و آن این است که اروپا نه می تواند و نه می خواهد که مستقل از آمریکا قدمی را در حوزه اقتصادی بردارد.

جالب است که آنتیه لندرت زه ، یک مقام وزارت خارجه آلمان به تازگی مدعی شده که جمهوری اسلامی ایران مسئول عمکرد ناموفق اینستکس بوده است.

بنابر ادعای عجیب این مقام آلمانی پس از راه اندازی اینستکس، شمار زیادی از شرکت های اروپایی نسبت به همکاری تجاری از طریق اینستکس ابراز علاقه کردند و وارد مذاکره شدند.

دبه چانه زنی اروپا

اظهارات مقام آلمانی تقریبا اولین بار است که مطرح می شود، وگرنه تا به حال این تهران بوده است نسبت به انفعال اروپا گله کرده است، و اروپا هم پاسخی برای آن نداشته است. اظهارات جدید و بدیع مقام آلمانی در آستانه سرکارآمدن دولتی جدید در آمریکا قابل توجه و تامل است. به نظر می رسد که این سخنان بیش از آنکه در پی تبیین و تشریح حقیقت و شرایط موجود باشد، به عنوان اهرمی برای چانه زنی احتاقتصادی آینده استفاده می شود. به عبارتی، اروپا با دبه آمریکایی، در پی تغییر ماهیت از بدهکاری به طلبکاری است.

بانک مرکزی ایران در حساب رسمی توییتری خود در واکنش به اظهارات مقام آلمانی نوشته است: کانال اینستکس برای نجات برجام طراحی شد اما کار نکرد چون کشورهای اروپایی شجاعت کافی برای اعمال قدرت اقتصادی ملی و مستقل خویش را نداشتند . همچنین آنان هیچ راهی برای تامین اقتصادی اینستکس نیافتند. معین است که ایران تنها برای حفظ کانال اروپایی و واردات کالاهایی که قادر است از کانال های دیگر تامین کند، حاضر به جابه جایی منابع اقتصادی خود نیست. اینستکس قرار بود روابط تجاری ایران و اروپا را فارغ از تحریم های آمریکا شکل دهد نه آن که آن را تحت تحریم ها تعریف کند.

احیای نقش پلیس بد پاریس

در همین حال، ژان ایو لودرایان وزیر خارجه فرانسه روز شنبه در مصاحبه با ژورنال دو دیمانش با تاکید بر بازگشت آمریکا به توافق هسته ای، بار دیگر خواستار پرداختن به موضوع موشکی و مسائل منطقه ای شد.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در واکنش به اظهارات لودریان، در صفحه توئیتر خود نوشت: رهبران سه کشور اروپایی- که برای اجرای تعهدات خود ذیل برجام بر امضاء و اجازه کارگزاران اوفک (دفتر کنترل دارایی های خارجی خزانه داری آمریکا) متکی هستند - هیچ کاری برای حفظ برجام انجام نداده اند. آیا ابتکار مرده زاده شده امانوئل ماکرون یا خودداری انگلستان از پرداخت بدهی مقرر در حکم دادگاه را به یاد دارید؟ این به خاطر ایران است که برجام زنده است، نه سه کشور اروپایی.

ظریف در توئیتی دیگر افزود: همکار محترم: شما دوران کاری ات در کابینه را با فروش جنگ افزار به جنایتکاران جنگی سعودی شروع کردی. از بیان حرف های پوچ و مهمل در خصوص ایران دست بردار. یادآوری واقعیت: این شما هستید که منطقه ما را بی ثبات می کنید. از حفاظت جنایتکارانی که منتقدان خود را با اره تکه تکه می کنند و از جنگ افزارهای ساخت شما برای سلاخی بچه ها در یمن استفاده می کنند، دست بردارید.

اروپایی ها طی چند سال گذشته برای حفظ برجام تقریبا هیچ کار عملی را انجام داده اند و صرفا به بیانیه های سیاسی روی کاغذ بسنده کرده اند. بقای برجام، بیش از مواضع سیاسی برجام، مرهون پایبندی ایران به تعهدات بوده است. بنابراین، اروپا اکنون باید در مقام بدهکار و طرفی که در اجرای تعهدات قصور کرده، جوابگوی کوتاهی های خود در قبال توافق هسته ای باشد. لذا طرح مواضع اخیر و متهم کردن ایران در خصوص برجام و اینستکس بلاموضوع بوده و قلب واقعیت است. پاسخ به این اتهامات نیز مسئله اصلی را که همانا عمل نکردن به تعهدات برجامی به خاطر ترس و عدم استقلال اروپا بوده زیر سایه فرعیاتی قرار می دهد که نیازی به چانه زنی درباره آن نیست.

اروپا، عضو ناظر یا مشارکت کننده

موضع ایران در قبال ضرورت عمل به تعهدات طرف های برجامی بارها از سوی عالی ترین مقامات به روشنی بیان شده است. ضمن این که راهبرد تهران نیز همواره ثابت بوده است؛ هر چند که متناسب با شرایط تاکتیک های کم و بیش متفاوتی را به کار برده است. تهران پس از دادن فرصت بسیار طولانی به اروپایی ها، سرانجام تصمیم به کاهش تعهدات هسته ای در 5 گام گرفت. اما اروپا باز تکان نخورد و فقط نظاره گر فشار حداکثری آمریکا علیه ایران بود؛ آن هم در زمانی که بحران کرونا جهان را فراگرفته است. نهایتا تهران تصمیم بر آن گرفت که بر اساس قانون جدید مجلس، برخی از فعالیت های هسته ای خود را منطبق بر برجام از سر بگیرد.

طرف اروپایی ها پیش از این به این ادراک رسیده بود یا دست کم بر این تصور بود که تهران تحت هر شرایطی در توافق هسته ای باقی خواهد ماند. اما شروع اجرای قانون مجلس و به ویژه از سرگیری غنی سازی 20 درصد نشان داد که ایران فقط در صورت انتفاع از توافق هسته ای، در آن باقی خواهد ماند. خلاصه کلام اینکه، ادامه وضع موجود برای مدت طولانی میسر نیست و تکلیف برجام باید هر چه زودتر معین شود. برای تحقق این امر، در واقع این اروپا و آمریکا هستند که باید تکلیف و نسبت خود را با توافق هسته ای معین کنند؛ اینکه آیا می خواهند عضو ناظر توافق باشند یا مشارکت کننده. بازگشت به تمامی تعهدات برجامی به صورت عملی حداقل لازمه احراز عنوان مشارکت کننده در توافق است.

.