اعدام خسرو روزبه در حشمتیه

به گزارش بالیو، تهران (پانا) - روزبه در ایران با نام های مستعار سعیدی و ستخر (مخفف ستوان توپخانه، خسرو روزبه) ماند و همین افسانه ای از او ساخت که دست نیافتنی است و نمی توان او را دستگیر کرد. تعقیب و گریز برای یافتن روزبه از او اینچنین افسانه ساخت؛ به صورتی که پلیس و کادرهای حزبی که در پی نشانه ای از او بودند بر افسانه سرایی درباره خسرو روزبه دامن می زدند.

اعدام خسرو روزبه در حشمتیه

به گزارش ایسنا، روزنامه همشهری نوشت: در کوچه ای تنگ و بن بست در محله بازارچه اسماعیل بزاز، هنگام بالا رفتن از تیر برق، در حالی که سعی می کرد خودش را به پشت بام خانه ای برساند و از آنجا فرار کند، هدف گلوله هایی قرار گرفت که از جهت های مختلف به سویش می آمدند. هنوز جان در بدن داشت که به بیمارستان شماره 2 ارتش برده شد تا درمان شود. او شاه ماهی ای بود که پس از سال ها فرار و پنهان شدن، در دام افتاد. خیلی زود خبر به محمدرضاشاه رسید؛ خسرو روزبه دستگیر شده و الان در بیمارستان است.

این نخستین باری نبود که خسرو روزبه دستگیر می شد اما آخرین باری بود که نتوانست فرار کند. این افسر یک دنده توپخانه در همه سال های دهه 20 و 30 شمسی، به عنوان یکی از طراحان اصلی آشوب طلبی حزب توده در میان نظامیان معرفی شده بود. او از سال 1323 با عبدالمصد کامبخش، افسر فنی سابق هوایی و سرهنگ عزت الله سیامک، سازمان افسران حرب توده ایران را تشکیل دادند. سازمانی که در ابتدا نه تنها از سوی اعضای محافظه کارتر حزب یعنی اسکندری و رادمنش پذیرفته نشد که به شدت با آنها نیز برخورد و در سال 1325 هم اعلام شد که سازمان نظامی منحل شده است اما کامبخش به توصیه شوروی ، گروه بزرگی از افسران متمایل به حزب را برای روز مبادا جمع کرد و رفته رفته آنها را به عنوان یک گروه موازی در کنار حزب قرار داد. شاید به همین دلیل است که اقدامات روزبه و سیامک در ترور محمد مسعود، روزنامه نویس جنجالی و مدیر مجله مرد امروز، در سال 1326 به عنوان مسئله ای خارج از چارچوب های حزب در سال های بعدی تلقی شد که با تشخیص شخصی برای ایجاد دوقطبی سازی در روزگار آشفته آن روزها صورت گرفت.

البته این نخستین ترور این گروه نبود و حسام لنکرانی را هم که در ترور مسعود نقش داشت، از بیم خیانت کشتند. با این حال چارچوب سازمان افسری همچنان پابرجا ماند تا که اعضای شورای مرکزی حزب توده که در زندان قصر مدت محکومیت خود را می گذراندند، در طرحی حساب شده با کمک دو نفر از افسران توده ای که به کادر زندان پیوسته بودند، فرار کردند. روزبه نیز یکی از زندانیانی بود که 15 سال حبس داشت. روزبه بعد از غیر قانونی شدن حزب توده به عنوان عنصر مهمی در سازمان اطلاعات حزب مشغول به فعالیت شد و به نوعی در رأس سازمان افسری حزب نیز قرار گرفت. در این سال ها با توجه به فضای به شدت متشنج ایران، بازیگران زیادی در عرصه سیاست کشور فعال بودند که البته تأثیرگذاری حزب توده به دلیل فرار رهبرانش به خارج و زندگی مخفی، بسیار اندک شده بود و به همین دلیل بیشتر فعالیت ها به صورت زیرزمینی انجام می شد. در چنین شرایطی روزبه در شاخه اطلاعات تا کودتای نظامی 28 مرداد نقش خاصی داشت؛ به طوری که او به نوعی سازمان تشکیلاتی حزب را با افرادی نظیر مریم فیروز، دختر میرزا عبدالحسین فرمانفرمای معروف و همسر نورالدین کیانوری از رهبران حزب، هدایت می کرد. روزبه و سازمان افسری اش تقریبا در 28 مرداد کاری نکردند. کیانوری بعدها در کتاب حزب توده ایران و مسائل انقلابی میهن ما در مورد این بی تکلیفی سازمان نظامی حزب در آستانه 28 مرداد نوشت: عمده اعضای سازمان افسری ما در تهران حدود 145 نفر بودند که عده ای از آنها از پزشک، افسر مالی، دانشجو و در مشاغل غیر نظامی بودند. در تمام لشگر گارد به عنوان خطرناک ترین واحد نظامی، حزب ما فقط 3 یا 4 نفر را داشت.

این بی عملی البته باعث نشد که سازمان افسری حزب توده مدتی بعد به فروپاشی کامل نرسد و یک سال پس از کودتا، با کشف دفترچه ای رمزگذاری شده، بسکمک از افسران توده ای بازداشت شدند که یکی از آنها خسرو روزبه بود. روزبه در بازپرسی های اولیه خود را مهندس معرفی کرد و قبل از آن که شناسایی شود، با کمک برخی از افسران همرزمش که هنوز لو نرفته بودند، فرار کرد.

بعدتر مشخص می شود که فرد فراری، مرد اول سازمان افسری حزب توده، خسرو روزبه، افسر سابق توپخانه و استاد دانشکده جنگ است. روزبه تا چند سال بعد در ایران با نام های مستعار سعیدی و ستخر (مخفف ستوان توپخانه، خسرو روزبه) ماند و همین افسانه ای از او ساخت که دست نیافتنی است و نمی توان او را دستگیر کرد. تعقیب و گریز برای یافتن روزبه از او اینچنین افسانه ساخت؛ به صورتی که پلیس و کادرهای حزبی که در پی نشانه ای از او بودند بر افسانه سرایی درباره خسرو روزبه دامن می زدند. مشخص نیست که چرا روزبه هیچ گاه ایران را مثل دیگر رفقای حزبی اش ترک نکرد. او سعی داشت تشکیلات مخفی حزب را گسترش دهد و سازمانی پویا بر ضد حکومت درست کند. از طرف دیگر شرایط خاص پلیسی که در کشور حاکم بود، سرعت عمل را از او می گرفت و راه ارتباطی اش با هم حزبی های خارج نشین بسیار کم بود. در نهایت او در تعقیب و گریزی مجروح و به بیمارستان برده شد؛ پس از بهبودی، او را برای بازپرسی در قزل قلعه زندانی کردند.

خسرو روزبه که در 1294 در شهر ملایر متولد شده بود، در نهایت در اردیبهشت 1337 در میدان تیر حشمتیه اعدام شد. سرلشکر آزموده دادستان ارتش در اطلاعیه ای که متعاقب اعدام وی منتشر شد روزبه را در 8 مورد مجرم شناخت؛ فرار از زندان قصر تا جاسوسی و قتل.

منبع: خبرگزاری پانا
انتشار: 18 آبان 1399 بروزرسانی: 18 آبان 1399 گردآورنده: balio.ir شناسه مطلب: 1367

به "اعدام خسرو روزبه در حشمتیه" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "اعدام خسرو روزبه در حشمتیه"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید